Сиромаштијата е глобален предизвик со долготраен ефект кој засегнува многу друштва и национални групи. Во контекстот на Република Северна Македонија, Ромската заедница е особено подложна на сиромаштија, со сериозни последици за човековото достоинство на нивните членови. Оваа колумна ја разгледа врската помеѓу сиромаштијата и човековото достоинство кај Ромите во земјата се обидува да ја истражи и анализира динамиката помеѓу сиромаштијата и човековото достоинство кај Ромите во земјата. Кога зборувам за сиромаштијата кај ромската заедница во Република Северна Македонија се однесува на состојбата или условите на сиромаштија и беда во кои живее мнозинството од националното ромско мнозинство во земјата. Ова вклучува недостаток на основни економски, образовни и здравствени можности, недостаток на пристап до пристоен живот, водоснабдување, санитарни услови, стабилни работни места и социјална заштита. Освен тоа, сиромаштијата во ромската заедница често е придружена со дискриминација, стереотипи и социјална изолација, што дополнително ја влошува нивната тешка состојба. Сиромаштијата е проблем со далекосежни последици, а најтешко погодени се Ромите во Република Северна Македонија. Во оваа. Целта е да се разбере како сиромаштијата го наведува човековото достоинство во опасност и како може да се работи за преодолување на овој сериозен предизвик. Колумната се обидува низ неколку општествени процеси да образложи зошто сиромаштијата го гази човековото достоинство на Ромите во Република Северна Македонија.
Голем дел од ромската заедница во Република Северна Македонија живее во недостаток на основни услови за живот како вода, канализација и пристоен живот. Тоа доведува до физичка и психичка нездрава состојба, зголемен ризик од болести и физички здравствени проблеми. Бидејќи сите луѓе заслужуваат основни услови за живот, сиромаштијата ги нагризува темелите на човековото достоинство.
Децата Роми се соочуваат со ограничен пристап до образование поради бројни општествени фактори, вклучително и социјалните, економските и културните пречки. Недостатокот на образование ги остава без важни знаења и вештини, што ги спречува да најдат стабилни работни места и да го развијат својот потенцијал. Оваа состојба ги изолира од позитивните економски и социјални можности и го ограничува нивниот развој и достоинство.
Ромската заедница често е изложена на дискриминација и социјална изолација. Тоа доведува до чувство на маргинализација и безвредност, што значително влијае на човековото достоинство. Дискриминацијата во областа на работата, образованието и здравството дополнително ги загрозува правата и вредностите на Ромите.
Многу Роми во Република Северна Македонија живеат во објекти за домување кои не се доволно хигиенски или супстандардни. Ова може да генерира здравствени ризици како што се ширење на болести и инфекции, а со тоа да влијае на здравствената состојба на членовите на заедницата и дополнително да ги изложи на дополнителни медицински трошоци. Недостигот на соодветно домување може да влијае на образовниот пристап на децата Роми. Неуредните услови за живеење може да предизвикаат недостаток на концентрација, недостаток на приватно место за учење и спиење и генерално може да го ограничат образовниот напредок. Заедниците со лоши услови за домување често имаат ниски нивоа на приходи. Со тоа што нема да им се обезбеди пристоен живот, нивната финансиска состојба може дополнително да се подобри и да се создадат циклуси на сиромаштија. Лошите услови за домување често доведуваат до недостаток на можности за стабилни работни места и економска автономија. Ромите кои живеат во неправилни услови за домување често се соочуваат со социјална изолација и дискриминација. Стереотипите и предрасудите за заедницата се засилуваат кога се знае дека тие живеат во несоодветни услови, што влијае на нивното достоинство и можностите за интеграција во општеството.
Државниот завод за статистика, врз основа на податоците од Анкетата за приходите и условите за живеење, која се спроведува во согласност со препораките на Европската Унија, ги пресмета Лаекенските индикатори за сиромаштија за 2020 година. Основа за пресметките на сиромаштијата се приходите, а прагот на сиромаштијата е дефиниран на 60 % од медијалниот еквивалентен приход. Според податоците, во 2020 година, стапката на сиромашни лица во Република Северна Македонија изнесуваше 21.8 %. Анализирано по типови домаќинства, стапката на сиромаштијата на домаќинствата составени од двајца возрасни со две издржувани деца во 2020 година е 20.7 %. Според најфреквентниот статус на економската активност, стапката на сиромашни вработени лица е 7.9 %, додека стапката на сиромашни пензионери е 7.0 %. Коефициентот на Џини (мерка за нееднаквоста во распределбата на приходите) изнесува 31.4 %[1].
Сиромаштијата го гази човековото достоинство на Ромите во Република Северна Македонија на многу начини. Недостатокот на основни животни услови, ограничен пристап до образование и дискриминацијата штетат на физичката, емоционалната и социјалната состојба на оваа заедница, а го ограничуваат и нивниот потенцијал за развој и интеграција во општеството. Владата треба да има целосен и глобален пристап кон проблемите со сиромаштијата кај Ромите и да се посвети на подобрување на нивните услови за живот, образование, здравство и економска поддршка. Таа исто така има одговорност и законска обврска да ги заштити и подобри условите на ромската заедница и да ги спречи негативните последици од сиромаштијата врз човечкото достоинство. Таа преку одредени активности и мерки што може да ги преземе треба или поточно речено мора да го подоби на статусот и квалитетот на животот на Ромите.
Владата мора да биде свесна и да инвестира во подобрување на инфраструктурата во ромските населби. Ова вклучува обезбедување чиста вода и санитација, подобрување на условите за домување и животна инфраструктура.
Владата мора да инвестира во програми за подобрување на условите за домување на социјално загрозените семејства, кај ромските заедница. Ова може да вклучува рехабилитација на стари станови, изградба на станови со пристапни цени и програми за интеграција на станови.
Владата треба да креира и спроведе програми и иницијативи за подобрување на пристапот на децата Роми до квалитетно образование. Заштитните мерки како што се наставниците и програмите за поддршка на учењето треба да им бидат достапни на децата Роми за да се намали образовната нееднаквост. Таа исто така мора да создаде програми за поддршка на вработувањето и обуката на волонтерско и образовно ниво. Овие програми можат да им помогнат на социјално загрозените семејства, вклучително и ромските семејства, да најдат стабилни работни места и да ги подобрат своите економски можности.
Владата треба да ги зајакне своите напори за борба против дискриминацијата и стереотипите кон ромската заедница. Примената на законите и политиките кои ја спречуваат дискриминацијата и го штитат правото на еднаков третман треба да биде приоритет.
Таа треба да обезбеди непречен пристап до квалитетна здравствена заштита за Ромите. Здравствените програми треба да бидат достапни и прифатливи за сите членови на ромската заедница. Обезбедувањето бесплатни или субвенционирани здравствени услуги и програми за здравствена едукација може да ги подобрат здравствените услови на овие семејства.
Владата може да креира програми за економска поддршка и обука за работа на Ромите. Ова може да помогне да се зголеми вработеноста и економската автономија на Ромите.
Владата може да креира и спроведува социјални програми кои ќе обезбедат финансиска поддршка за социјално загрозените семејства од ромските семејства. Ова вклучува социјална помош, стипендии и директни инвестиции во семејства за подобрување на нивниот економски статус.
Владата може да соработува со невладините организации (НВО) и локалните заедници за да идентификува и администрира програми и мерки за поддршка на социјално загрозените семејства кај Ромите. Ова ќе обезбеди програмите да се прилагодат на специфичните потреби на заедниците. Во синергија со соработка со меѓународни донатори, невладини организации и локални институции, Владата на Република Северна Македонија може да го подобри статусот и достоинството на Ромите во земјата.
Ова е сложен предизвик, но со социјални и економски програми и мерки може да се постигне значително подобрување на условите за Ромите. Клучно е да се вклучат претставници на ромската заедница во развојот и спроведувањето на политиките и програмите што ги засегаат. Соработката со ромската заедница ќе гарантира дека мерките се реални и приспособени на нивните потреби и очекувања.
Сосема на крајот дозволете да резимирам. Сиромаштијата како главен предизвик го става човечкото достоинство на Ромите во Република Северна Македонија под огромен знак прашалник. Социјална и економска изолација, недостаток на основни услуги и дискриминација се само дел од негативните последици кои произлегуваат од сиромаштијата. Сепак, постои надеж за подобрена иднина доколку се преземат соодветни мерки и програми за поддршка на ромската заедница.
Владата и општеството како целина треба да се ангажираат во создавање подобри услови за живот, образование, здравство и економска поддршка за Ромите. Преку инвестиции во инфраструктура, социјални програми, борба против дискриминација и соработка со ромската заедница, сиромаштијата од пречка можеме да ја претвориме во можност за напредок и интеграција.
Ромите се важен дел од македонското општество, а нивната рамноправна интеграција и успешно надминување на сиромаштијата ќе го зголеми богатството на различности во земјата. Ако ги примениме човечкото достоинство и социјалната правда како наша главна цел, можеме да создадеме чесна и исклучително силна Република Северна Македонија за сите нејзини граѓани.
Самет Скендери, InSoC и дел од Мрежата за системски и трајни решенија
[1] Државен завод за статистика Соопштение: Лаекен индикатори за сиромаштијата, 06.05.2022 Лаекенски индикатори за сиромаштијата во 2020 година - дефинитивни податоци
