Edukacija

O Roma an o Turkmenistan

Roma save beshen ki Centralno Azija beshen maj but ko Uzbekistan thaj Tadžikistan, numa e roma isi em ko Turkmenistan. O aproksimativno numero taro Roma ko Turkmenistan nane pendžardo. Roma kotar i Centralno Azija si pendžarde sar; Luli, Djuchi, Mazang si Agacha. O anav parudjiol pala savo them von trajin ande Centralno Asia, Luli thaj Djuchi sikaven pe sa kodi gruppa manush, thaj e Mazang rom si ki sasti Centralno Asia. Odothe roma majbut beshen ando regiono Namangan (Uzbekistan) thaj ki diz Bazar Kurgan ko regiono Jalal-Abad ando Kirgizstan.

E rom sas line avri maj but anda penge chachimata ande Centralno Asia. Von na sas phuvjake gazda thaj odolesqe trubusarde te ćhiven pen. Numaj, e Rroma sas len provizorikane kampura paśal bare dizja thaj ruralne thana, odoleske von sas numaj rigate phirutne. E roma ando Turkmenistan si majbut katar o islamsko pachape, thaj von bararen kodi tradicia. Von praxosaren pire mulen, postin, rudyin thaj keren suneti. Na sar o Roma ki Evropa thaj ki Turkia, numa cikno numero taro Roma ki Turkmenistan keren buti e vastencar. Varesave murśa keren bijuteria vaj keren buti sar kovaća, thaj e źene keren mujeske mreže save bikinen e muslimansko dźuvljenge.

Roma ando Turkmenistan thaj Centralno Azija train ande cerhi vaj ande peske thana. Kadala šatora si len diferentne anava palal o regiono thaj e sezona, numaj o generalo anav si chadir. Le chadirura si len jekh lokho, bikomplikaciako dizajno. Ko nilaj on keren buti e chadir te keren sumnakaj thaj te soven. Ko o chadir si tikno maj kompleksno, isi le izolacia thaj putardipe vash jag, perne thaj kovle. Kodol kotora ashile ando milaj kana von traden. Varesave Rroma bešen ande khetanimaske khera telal o jivend, thaj po drom den e khetanimaske gazda o đuvlipe savo si len katar pire guruva. Roma andi Centralno Azija thaj Turkmenistan train ande cikne grupe vaj familije, na ande bare romane beshipaske thana. O tradicionalno Romano gada nane diferentno taro tradicionalno gada ki Turkmenistan.

Luli si jekh taro etnikane branche taro Roma ko Turkmenistan. O Kazakhstan, o Tadjikistan, o Uzbekistan, o Kirgizstan thaj, ko tikne okazije, i Rusia thaj o Afganistan si vi o kher e Lulake. I ćhib savi del duma o Luli si jekh etnolekto katar o Tajik. Von si sunni muslimanura. Von avile ki Turkmenistan maj but kotar o Tadjikistan. Le Lulis phiren ki Turkmenistan vash buti, soske o mashkaruni pochin si maj bari odothe. Običajno, i poćinipen an-o Turkmenistan si bi-dosta te śaj te pokinel pes o kosto e xabesko. Bizo odova, bibahtake, buteder Lulis den andre ano Turkmenistan ilegalno. Pala kado kerel e policia razia thaj shudel avri e Lula anda Turkmenistan. O mangipe pe droma thaj o vakeribe si o angluno suro e lovengo e džuvljenge thaj e čhavorenge.

Aver branka e Romenge save avile ando Turkmenistan kotar o Tadžikistan si o Dzugi. Von gindin kaj si len but similaritetura e Lulis-esa. Le Dzhugs keren love kana mangen love pe ulica. Sako dive o sasto beshipasko than avel pe centralno droma e foroske te mangen love pe droma. Si len vi jekh paramiči pal-o mangipen: kana o Del ulavelas bută le manuśenqe, vov xasardas le Dzuga, thaj dineas lenqe bută aver manuśenqe. Von akanak mangen te len palpale penge bucia. Le murśa butivar kiden thaj bikinen metalo. Dzugi si maj but ande teritoria le Tadjikistanoski.

E rom naj pindjarde sar jekh separatno minoriteto ando Turkmenistan anda kodo phares si te inkrel pe pala kodo ke sode rom trajin kothe ​​thaj sode diferentne grupi si kote. Sebepi o tikno nivelo tari edukacia thaj bilačho ekonomikano statusi ko Turkmenistan, o Roma majbut si čorole, thaj paše nane len akseso ko sastipasko zutipe. Amen mangaja te oven pindžarde e Roma ki Centralno Azija thaj te šaj te sikljova maj but kotar e Romani historia ki Turkmenistan.

Link: https://romi.hr/zanimljivosti/hrvatska/romi-u-turkmenistanu

E romane doktoria sastiaren i Bulgaria

Akava artiklo si kotor kotar o Breaking out: Paramiče kotar o Romano zuralipe specialno raporto, prezentirimo kotar e Romani Fondacija vash Evropa.

Pe jekh tato dives e Juniesko, jekh grupa ternimata romane ćhude pes upral e equàcie e khìmikane gatisarindoj pes vaś buti savi o Bulgarikano sastipasqo sistemo marel pes te pherel: doktorura, nasvale, dentistura thaj farmacevtura. E studentura phiren ko kurso vash e Bulgariake rigorozno admisiakere egzamenura vash e medicinake shkola, organizirimo kotar o Trust for Social Achievement, TSA, jekh Sofia-bazirimi nonprofitno organizacia savi zhutil e bibahtale komuniteten.

But vrjama ekskludirime katar maj uči edukacija thaj profesionalno kariera, e terne Roma — jekh marginalizirime etnikani grupa savi kerel karing 10 procentura katar e Bulgarijaki populacija — maj but thaj maj but arakhen oportunitetura ande thana save sas varekana sa numaj avri-limitirime.

Si jekh trendo savo źal maj dur katar i medicina — numaj kana avel kaj o sastipen, o Romano medicinako personalo na numaj phagel jekh nevo fieldo, von den atùnći vi jekh desperatno trubujipe.

I Bulgaria si la jekh problemo e brain drain-esa sar e terne profesionalcura si astarde katar e laćhipenata te keren buti ande maj barvale thema. Akana o gin e doktorengo si opral o EU-esko averažo, von si maj but koncentrime ande bare forura, thaj si skurto ande ključne specialitetura, sikavel jekh nevo raporto kerdo katar e Evropaki Komisia. E Bulgaria si vi jek anda EU-thema kaj si maj cera sjuksköterskor, khetanes kusa Latvia thaj Grecia.

“[O programo] kerel doktoren, nasvale thaj dajake saven si but trubujipe, maj but ande cikne forura,” phendas o Miroslav Angelov, jekh kardiologo ande Sofia savo kerdas pes doktoro palal so nakhlas jekh angluni edicia katar o treningosko programo.

“Akala manuša si o čače paruvipnaske manuša,” phenda o Angelov.

Link: https://www.politico.eu/article/roma-community-doctor-medical-school-bulgaria-healthcare-system-higher-education/?utm_medium=social&utm_source=LinkedIn&fbclid=IwY2xjawG7t_9leHRuA2FlbQIxMQABHab1j10eUlvS3CCgnOxsTR8EOlcHH3sryA7DF8hpc36BOseFRMJBX-w6Fw_aem_safCgAw5GmQqf1VNMT-APA

I ministerka baši edukacia Vesna Janevska: "O nevo kanoni pe fundavni edukacia ka phandel o transfero e siklengoro kotar jekh škola ki aver, numa te na selingja pe familia."

O nevo kanoni pa fundavno edukacia, savo trubul te avel adoptirime katar o Parlamento dži ko agor e beršesko, ka avel ande leste jekh paragrafo savo na mukhel e studentos te paruvel e škole, numaj te paruven e dada thaj e deja piro bešipnasko than vaj adresa. Sar jekh taro mere te nakhavel pe segregacia e romane studentongi, odova sikavgja i ministari baši edukacia Vesna Janevska, savi avdive sine ani Bitola.

“Raštra na kerel segregacia, numa fizičko ulavipe e averčhande etnicitetengo, ko svako taro Roma thaj Makedonia, si rezultati taro tradicionalno dživdipa ki Makedonia thaj odova valjani te lel pe ko dikhibe. Ame zumavas vi te phenas kado kaj e krisi ando Strasbourg. Numa siguripaske amen ka kera disave mere, odoleske ano nevo Kanuni bašo fundavno sikljovibe, savo ka avel ki zor sigo palo nevo berš, mangaja te paruvel pe o rezoniribe ko disave foria, na numa ko Shtip thaj Bitola, thaj transferiribe taro jekh ko aver si zabranime te na džal e familija ko aver adreso. O sikavne ka len treningo thaj amen ka implementirina programia e siklenge, po lokhes ka lačhara akava problemi”, vakarga o Janevska.

Ko Decembro 2022 berś, o Evropako Krisi vaś e Manuśkane Xakaja kerdas decizia mamuj o OU "Gjorgi Sugarev" katar i Bitola thaj o OU "Goce Delechev" katar o Shtip kaj von phagerde e ćhavorrenqo xakaj vaś na-diskriminacia anθ-i relacia lenqe xakaja vaś edukacia, odolesqe trubul pe akaja segregacia 38 afektirime familienge dine len škoda kotar 1.200 eura, ja totalno 45.600 eura vash e duj škole.

Ko avgusto akava berš, o Bazikano Civilno Krisi ano Skopje arakhlja krisakere verdiktija kaj o Guverno, Ministeriumi baši Edukacija thaj Sciencia, Ministeriumi baši Buti thaj Socialno Politika, Ministeriumi bašo Sastipe, Themesko Edukacijako Inspekcija (DPI), o Komuna Bitola thaj Komuna Shtip, kergje diskriminacia upral čhave – Roma ano edukaciako procesi. Ande duj shkoli sitjon majbut romane chavora thaj si intrego romane paraleli.

E krisa dine larmo e themeske, e komunenge thaj e shkolenge te len e mesura te ashaven e diskriminacia.

So sine o 29-to Novembro ki purani Jugoslavia?

E Republikakoro dive utsavalkerel pe sine o 29 novembro so sine jekh taro e pandz baredive ki Ex Jugoslavia.

Akaja data faktično notirinel i Dujto Sesia taro AVNOJ ko Jajce, Bosnia thaj Hercegovina an o 1943 berš, kana telal o sherutnipe e Komunistikane Partiako e Jugoslaviako sine lendi decizia te kerel pes jekh federalno them e Jugoslaviako, sar vi jekh Konstitutivno Asamblea duj berša maj palal, kana lias o anav Federativa Narodna Republic of Jugoslavia (FNRJ).

Ko pendžardo Dujto Sesia taro AVNOJ sine kotor taro 142 delegatia, thaj sine prezidenti taro pre-maripnasko prezidenti taro Asambleja taro Kraljestvo taro Srbija, Hrvatija thaj Slovenija, o doktori Ivan Ribar.

O AVNOJ sas atunči konstituime sar legislativo thaj exekutivo reprezentativo organo la Jugoslavijako, kana o Nacionalno Komiteto pala Liberacija la Jugoslavijaki (NKOJ) sas konstituirime sar maj baro exekutivo thaj autoriteto e manušengo govermento, savo sas les sa e karakteristike katar jekh manušengo revolucionarno govermento.

Sa e decizie thaj obligacie taro purano gavermento sine anulime thaj ov khetane e Petar II Karađorđevićea sine čhudino taro them.

Ko odova vakti, e slovensko thaj e hrvatsko delegatora ki Jajce kerena buti sar reprezentantia taro averčhande thema, thaj i Slovenia isi la specialno mangipa so si ko odova dikhipe e granicengo thaj e čhibjake.

Sar specialno decizia e AVNOJ-eski, Josip Broz Titoske dende o anav “Marshalo e Jugoslaviako”, bazirimo pe propozalo e Sloveniake delegaciako.

I Jugoslavia si jekh anav savo sikavel trin diferentne numa jekh pal aver politikane entitetura save egzistirinde maj but katar o 20-to shelbershipe pe Balkansko Peninsula, thaj save inkliste e Sudutne Slavikane thema, mashkar lende vi e Makedonia.

Pala maripesko agor - katar o 1945-bersh, kodi data sas inkerdi sar Republikako djes thaj sas jek anda le maj bare pushimata ando purano SFRY, kaj solemno sas inkerdo ande intrego them. Pe akava dive giljavde gilja vash luvudipe vash o Tito, sine kerdine performanse ano kulturake thana, thaj o sikle kotar o angluno klaso kerdile pioniri. I paluni generacia e pionirengi bijandili ko 1982 berś. Butenge, śaj te phenas, o angluno asociàcia vaś kadava śukar dives si te uśten maj anglal thaj te źan k-o ćorripen e śuśenqo. Palal i generalo euforia savi aźutisardas kadava dives, vov sas festuime vi katar kodola save na sas bare fanura le Titosqe thaj le socializmosqe. O interesantno kotar akava baro dive si kaj vov maj dur kerolpe vi palo disolucia e SFRY-esko.

Palo phagavipe e SFRY-esko, o dive e Republikako ačhilo te festuinel pes ko paše sa purane republike, thaj kotar o agor taro injavardeš berša sine festuime numa ki Srbia, dži ko oficijalno aboliribe, ko 14. Novembri 2002. berš, prekal decizia taro Federalno Asamblea taro Federalno Republika Jugoslaviaki.

 

FaLang translation system by Faboba

Од 5 Ноември 2022 достапен документарниот филм на СП БТР „Небо, Точак, Земја„ на Max TV и Max TV GO со пребарување –Видеотека

Mangava te vakerav

6-to Romano Čhavorikanoo muzikakoro festivali 
„Čhavorikano Suno 2022“ – SP BTR

6-ти Ромски Детски музички фестивал
„Детски Сон 2022„ – СП БТР

6th Romani Children's Music Festival
"Children's Dream 2022" - SP BTR

Momentalno Online

       Isi 116 misafirija so dikhena o ROMATIMES.NEWS

o Vakti

 booked.net

Facebook

Majpopularno

Golden Wheel - Entry Application Form

Entry Application Form.docx

Flag Counter

Amaro brojači genjela taro 13.01.2019
Gejnela isto manuša tari koja phuv drabarena amaro portali
Majtele isi sa-ko-sa kozom dikhle o portali

Consola de depanare Joomla!

Sesiune

Informații profil

Utilizare memorie

Interogări bază de date