Avdive ko Filološko fakulteto „Blaže Koneski“ ko Skopje, sebepi Internacionalno dive e Romane čhibjakoro , o RBICM thaj oo Netvorko bašo sistemsko thaj savakteskere faisalia e Romane jekhinake an i Uttarali Makedonia  suportoa taro makedonikano Govermenti notiringje akava dive.

Palo intoniriba i makedonikani thaj romani himna em sikavdo tikn dokumentarco e romane čhibjake piro lafikeriba sine e viceministere baši edukacia o Agim Nuhiu, o deputati i Ljatifa Šikovska, o dekani ko Filološko fakulteti o prof. Vladimir Martinovski  thaj o koordinatori e Netvorkoskoro o Zoran Dimov. Ko vakti taro akademsko časo legaren sine o m’r Daniel Petrovski, m0r Sevdija D. Abdulova thaj o spc misafiri tari Japonia o Sumi Jusuke.

Ola ikeregje lafi an ii tema sar te arakhel pe majšukare forma te putrel pe katedra pe romani čhib an o Filološko fakulteti em te kerel pe rpogresia e romane čhibjake em lizteratura. Palo dva kergja pe diskusia ki akaja tema. Ko agor akale notiribaske dende sine deš plakete vash kerdo aktiviteto em arakhiba e romane čhibjake bašo nekobor individue em institucie  O rganizatori kergja em a rtiknao performansoo prekal o baneria bao historiati e romane čhibjake em ka aćhon sasto kurkoo ko holi taro Filološko fakulteti te šaj o studentoa ko UKIM te zapendžaren pe majbut e romane čhibjaja em literatura.

Link- https://www.facebook.com/B1televizija/videos/383698244064180

Aso infoormacie tar Themakoro ofisi baši statistika ko starto e sikljbaskro 2022/2023 berš o numero e siklengoro so si ki fundavno škola si 185 099, so si tiknjaripa bašo 0.8 % ki paralela e anglune sikljobaskoro berš.

A ki Romani ppulacia an I R.U.Makedonia odova numero si panda majalarmantno. Ki fundavutni edukacia o resiba e romane čhavengor si but tele, sikavde ko internacionalno testiriba. Ko 2015 berš prosek rezultari sine taro 384 poenia prekal I nauka, paralelaja taro 493 penia k thema tar OECD 2016, sikavela  kaj  sikle so isi len 15 berš an I Amari them ačhovena štar berša napalal e čhavencar tar thema taro OECD.

Dopherdo predizvik ki fundavutni edukacia si nanipa taro lila siklhjojbaskje so promvirinena multikulturno thaj interkulturno edukacia., O predizvikia dende ki koncepcia tari fundavutni edukacia duplo akceptirinela e Romane čhaven. Aso regionalno rodaripa e Romenge taro UNDP taro 2017 berš o hramosariba e Romane čhaven ko avgoklasi si 78%, a ko naRoma si 88%. Evidentno si em  baro numero taro čhave so ikljonba tari edukacia  thaj tikno nivelo taro pismenost ko romane čhave . Sar majbut faktoria akaleske si soske nadžanen šukare I makedonikani čhib, I naedukacia ko olengere jeria thaj I bilačhi ekonomsko situacia ki familia.

Nane pendžardo o numero kobor čhave si avrial taroo edukaciakor proces.

Egzamplia tari fundavutni edukacia e Romane čhavenge an I them

Notacia: O informacie si tar Themakoro ofiso baši statistika an i R.Utarali Makedonia

Prekal akala informacie ko avgo klasi ko agorutne 4 berša ko prosek hramsaren pe 1468 čhave, a ko enjato klasi registirirme si ko prosek 670 sikle. Akala informacie sikavena tiknjariba ko numero e čhavengoro ko jekh sikljobaskoro berš ko aver paše bašo 6%.

Isi pobuter faktoria akaleske: migracia e romanne familenge ko thema tari Paščimali Europa, nanipa dokumentia, segregacia taro majterni faza ki edukacia, a ko desave kotora tari them em nanipa transporti dži ki škola so si dur o romane mahale taro škole.

Dopherdo ko 2020 berš pharipa ko edukaciakro procesi ko Romane čhave sine I realizacia taro online edukacia. Buteder Romane čhaven so si tar socijalno riziko familie na sine len šajdipa te educirinen pe sebepi so na sine len kompjuteria, lap top, jail smart telefonia em internet. As regional rodaripa e Romenge , akcepcia dži ko kmpjuteria sine salde 42% Roma sar paralela ko 72% Na Roma.

Kotor tar lila sikljjbaskere si len purani saikerin em si len stereotipoa, stigmatizacia em nane elemntia tari koegzistencia , respekti ko diferencie, integracia, multikulturalimi, so dopherdo kerel komplicirime em demotiviračko ki revidacia e lilenge sikljjbaske.

Ko kontekst vazdiba  nivelo tari edukacia ki fundavutni škola ki romani jekhin em ko jekh ki maškarutni edukacia. Trubul implementacia e deciziake ko hramsariba ko kvote e Romane čhavenge ko maškarutne škole em ekstra poenia ki kvota. Odova si notacia em baš studiriba.

Ko akava konteksti na notirinava  aktiviteto e romane politikane partie em  romane lideria soske olengor kapaciteto em zor ki politika si zero. Dži akana ni jekhh egzampl nane kaj isi signali ko progresi, a majhari ki edukacia e Romane jekhinake.