RomaTimes.News - Politika

Politika

Во организација на РБИЦМ и Мрежата за системски и трајни решенија во Собранието на Р.Северна Македонија го одбележа 8 Април, Меѓународниот ден на Ромите

„8 Април е извор на темелните вредности за идентитетот и битието на Ромите од целиот свет„ беше меѓудругото напоменато за време на прославата која се одржа во Собранието на Р.С.Македонија. Организаторите заедно со Интерпартиската парламентарна група за поддршка на правата на Ромите, нивна инклузија и интеграција во Република Северна Македонија, заедно со Комитетот за односи меѓу заедниците, во четвртокот на 6 април го одбележаа Меѓународниот ден на Ромите - 8 Април.

Поздравни обраќања имаа Талат Џафери, претседател на Собранието на Република Северна Македонија; Љатифе Шиковска, претседателка на ИППГ за поддршка на правата на Ромите, нивна инклузија и интеграција во Република Северна Македонија и Арбана Пашоли, претседателка на Комитетот за односи меѓу заедниците. Пригодни видео-обраќања имаа и Антонио Гутереш, генерален секретар на Организацијата на обединетите нации и Роберта Мецола, претседателка на Европскиот парламент. Настанот се заокружи со свечено доделување на плакети за даден придонес во процесот на интеграција на Ромите во Република Северна Македонија од страна на Зоран Димов, претседател на ИРУ и претседател на Мрежата за застапување за системски и трајни решенија за интеграција на Ромите во општеството. На настанот присуствуваа пратеници, претставници од Владата, дипломатски кор и невладини здружанија. Истовремено во Кристалната сала имаше и презентација преку банери за историјата на Ромите како на интернационално така и на национално ниво поврзано со Ромите. Таа изложба ја продуцираше Зоран Димов, а изработен од страна

М- р Даниел Петровски и во асистенција со новинарот Рамуш Муарем. Инаку оваа прослава ја помогнаа Владата на Р,С.Македонија како и Собранието на Р.С.Македонија

Екслузивно интервју со Љатифа Шиковска – Пратеник во Собранието на Република Северна Македонија

Рома Тајмс: Како ја оценувате оваа 2022 во контекст на реализација на дел од Стратегијата на Ромите;

Љатифа Шиковска: Јас како пратеник кога бев избрана имав големи амбиции во насока на вклучувањето на Ромите во општеството. Моите цели беа насочени со членство и пратеничка група на позицијата иницирам решавање на многу потреби и проблеми на Ромите. Точно е тоа дека тие цели беа како и целите кои ги имаше и стратегијата за Роми 2014-2020 а и новата Стратегија 2021-2030 година. Но општествениот и политички контекст многу малку беше а е и денес доста непогоден за решавање на социјални и економски прашања на кои се засноваат проблемите и потребите на Ромите.

Во оваа прилика би сакала да истакнам неколку иницирани прашања кои јас како пратеник ги предложив а на задоволство на лицата без документи беа спроведувани и реализирани.

Иницирав проблемот со лицата без документи да се решава преку посебен закон и тоа го завршивме. Сега очекуваме да решавањето се случува низ системско и трајно решение низ постојните законски лицата без документи ќе бидат регистрирани.

Бездомништвото е исто така проблем. Јас секогаш се трудам преку посредништво со институциите да обезбедиме времени решенија за домување. Тука треба да се работи уште и тука бара поголеми ангажмани на сите кои работат во политиката за интеграција на Ромите.

Многу ми е жал што неможам повеќе да направам за да се отвори Директорот за интеграција на Ромите. Ова е во моментот заглавено поради политичките прилики во нашата држава.

Но, општо гледано 2022 година во однос на реализација на Стратегијата за Роми не сум задоволна. Моето мислење е, потребно е да има поголема посветеност од страна на министерствата и институциите во реализирање на акционите планови на Стратегијата, за кои јас постојано укажувам.

Ние баравме одговори од Министерствата за нивото на реализација на Стратегијата за Роми а тие ми одговорија многу кратко со што јас воопшто не сум задоволна.

Р.Т: Во која област има најголем напредок, а во која најмал

Љ.Ш: Според мене има најмногу напредок во образование и решавањето на проблемите со лицата без документи, а најмалку во домување, вработување и здравство.

Покренав неколку прашања по сите овие теми кои имаат помал напредок и дојдов до заклучок дека иако има политичка волја административно-бирократски се блокирани многу процеси и тешко е многу да се излезе на крај и да предизвикаме да има повеќе напредок. Во оваа прилика ќе спомнам дека се уште поради технички и бирократски бариери не можеме да ги трансформираме здравствените медијатори, иако веќе имаме вработено 4 медијатори.

Но наспроти ова може да се пофалиме со фондот за стипендирање на средношколци кои го спроведуваме преку државата.

Р.Т: Како го оценувате Предлог Буџетот за 2023 за реализација на Стратегијата на Ромите;

Љ.Ш: Како и секоја година ставките во Буџетот кои се наменети за реализација на Стратегијата за Роми се препишуваат, а доказ за тоа е и забораваат да го избришат терминот Декада што одамна е завршен.

Во Ставките за 2023 година остануваат исти како и 2022 година со исклучок на Министерството за труд и социјална политика кои е смален заради помал број на вработени во Ромските информативни центри.

Во однос на истиот јас сметам дека тој е многу мал и не ги изразува реалните потреби на ромската заедница. За поголем Буџет за прашања поврзани со ромската заедница јас секогаш поднесувам амандмани но истите не се прифаќаат. Но тоа е демократија а за жал јас сум само еден пратеник.

Р.Т: Како ги оценувате политиките на ромскиот политички блок во РСМ,

Љ.Ш: Очекувам прво, политичкиот блок да се окрупни и заедно да соработува за барем неколку клучни прашања. Второ, треба да се насочи кон застапување на потребите на Ромите почнувајќи од локално па се до национално ниво. Дискусиите помеѓу политичките лидери на ромските политички субјекти треба да се смирени и без нечесни напади и вулгарности. Да има почитување и фер политички натпревар. Но моја препорака е да седнат заедно на маса и, да се договорат во однос на Ромското прашање во РСМ.

Р.Т: На што треба да се фокусираат активностите (главните предизвици)за подобрување на состојбата со Ромската заедница во РСМ во годината која е пред нас.

Љ.Ш: Активностите треба да се фокусираат кон иницирање, застапување и обезбедување на гаранции за продолжување со поголем обем. Да ги зајакнете напорите за еднаквост и интеграција на Ромите во општеството, а посебно да обезбедите системски и трајни решенија во областите:

ОБРАЗОВАНИЕ: Децата Роми се вклучени во предучилишно образование; Нулта ученици го напуштиле основно и средно образование; Поддршка на студенти Роми; Поддршка на талентирани Ученици и студенти Роми;

ВРАБОТУВАЊЕ: Да бидат вработени Роми во државна и јавна администрација, во однос на правична застапеност, на ниво на процент на застапеност на заедницата во државата од кој 40% од вработените се припадници на женскиот пол; Процентот на Ромите кои што бараат работа е еднаков со барателите на работа на останатите припадници на заедниците;

ДОМУВАЊЕ: Ромите живеат во урбанизирани населби кои припаѓаат на делови ви општините кои имаат ДУП, и имаат услови за достоинствено живеење; Населбите каде што живеат Роми имаат Детални урбанистички планови; Легализација на домовите во кои што живеат Роми и кои ги исполнуваат техничките и законските критериуми за легализација; Обезбедување на живеалишта за Роми кои немаат можност да ги легализираат своите домови и обезбедување над 10% Роми добитници на Социјалните станови; Домовите во кои што живеат Ромите да има вода, електрична енергија, канализациони мрежи, асфалтирани патишта, градски превоз и други комунални услуги според закон; Единиците на локална самоуправа обезбедат услови за 100% без депонии и без извори за загадување на воздухот за чиста и здрава животна средина;

ЗДРАВСТВО: Ромите имаат државно бесплатно здравствено осигурување; Ромите имаат обезбедено пристап до матичен лекар, матичен гинеколог и пристап до пренадуена и постнатална грижа; Стапката на смртноста кај доенчињата да биде лошо минато и се сведе на 0%;

КУЛТУРА: Да се обезбедат услови за создавање на национална и локални установи со адекватни човечки и технолошки ресурси за да се развива ромската култура и традиција; Да се поттикне и развие ромски аматеризам. Да се обезбеди услови за квалитетни кадри во културни и уметнички дејности (- Најмалку 5 -10 годишни стипендии - театар, ликовна уметност, етнолози, книжевни работници, филмско и драмски и музика, археолози); Да се развие и донесе Програма за поддршка на проекти поврзани со развој, негување и промоција на ромската култура; Учебниците подобро ги преставуваат Роми и ромската култура во образовните содржини; Културни производи со преставување на ромската заедница/ идентитет и култура;

СПРЕЧУВАЊЕ И ЗАШТИТА ОД ДИСКРИМИНАЦИЈА: Стапка од 0% толеранција за секаков вид на дискриминација врз Ромите; Забрането присилно иселување, сегрегација и полициска бруталност; Воспоставена стратегија и мерки за елиминација на антициганизмот и препознавање како кривично дело во казнениот закон на Република Северна Македонија; Стапка од 0% на Роми без граѓанска регистрација и државјанство;

СИРОМАШТИЈА: Борба со сиромаштијата во Ромската заедница;

Јавно сакам да упатам повик да ги користиме постоечките ресурси од ромската заедница и обезбедите партиципативно учество за донесување на системски и трајни решенија и политики за интеграција на Ромите засновани на факти и аргументи. Да инсталираме уште веднаш за 2024 година да се буџетираат конкретни програми наменети за интеграцијата на Ромите, Нас ни треба зголемување на јавниот буџет на централно и локално ниво, за директна поддршка на ромската заедница.

Во исто време упатувам повик до Европската унија и други развојни фондации и донатори да продолжат со поддршката на целите за интеграција на Ромите, но со консултација и спроведувачи Роми.

Да се избориме сите заедно, резултатите и нивото на интеграција на Ромите во општеството Европската унија да ги искористи како показатели при оценката за влез на Република Северна Македонија во ЕУ.

Ги повикуваме Претседателот на државата, Парламентот и Владата на Република Северна Македонија да ги осигурат процесите кои обезбедуваат, постоечките иницијативи за интеграција на Ромите во општеството да имаат целосна поддршка и истите да гарантираат иста стартна основа со останатите заедници во општеството, посебно, владеење на правото, спречувањето и заштитата од дискриминација и социо-економски развој и здравството на Ромската заедница во Република Северна Македонија.

Љатифа Шиковска – Пратеник во Собранието на Република Северна Македонија

Europakiri Komisia dengja antvorto ki bičhavdi reakcia tari rig tari IRU Presidento o Zoran Dimov : „I EK ačhola angažirime te del suporto e saste civilno personenge so si astarde tarkonflikto an i Ukraina , em okola so ikljlre tari them, bizi diferenca k

Ki konekcia e konfliktea ki Ukraina em sa okova so ovela ki Ukraina em avrial olatar ko vakti tari imigrantsko dalga ko asvera thema, em o pendžardo fakti tari i diskriminacia em segregacia e Romenge tari Ukraina so nane len jekh a jekh tretmano ko simantre em ki akomodacia ko trinto thema, o IRU thaj olakoro presidento o Zoran Dimov bičhavgje lil sar reakcia dći ko Europakere institucie, konektiribaja thaj e Europakiri Komisia ko 2 mart 2022 berš.

Akala dive taro ofiso e presidenteske taro IRU reslja lil tari Europakiri Komisia thaj o rago Martin Tashner , legarutno ko ofiso ki Direkcia e Europakere civilno protektivake em humanitarno arka ECHO.

Ko lil taro rajo Tashner maškar aver si notirime: „Rajo Dimov e Europakiri Komisia majodoriga si but sekirimi e daravutne humanitarno situaciake ki Ukraina thaj i presia tari rusiakiri invazia upral o civilia,

E Europakiri Komisia kerel majodoriga o akcenti kaj o phagiba o Internacionalno humanitarno niami si naakceptirime thaj o naselektivno atakoa upral o civilia em i civilno infrastruktura valjani te čhinavel pe majurgentno, Hulavaja tumari reakcia em sevdža ki konekcia tari i presia e aktielno konfliktoske upral o minjoritetengere grupe konektiribaja thaj i Romani jekhin.

E Europakiri Komisia ačhola ki agenda te del suporto sa e civilenge so si akceptirime taro konflikti em so si ki Ukraina, em okolemge so akana si avrial tari i Ukraina bizi diferenca, Sar so džanena o generalno direktoriati e europakori civilno protektiva thaj operacie ko humanitarno protektive hulavgja 90 milionia eura suportoske e dizutnenge taro konflikti ki Ukraina thaj ki Moldavia.

1.Akaja finansia si kotor taro pobaro paketi urgentno aktenge so legarela 500 milionia eura editirime thaj taro Presidento e Komiteteske ko 1 mart.

2.O humantiarno suporto ka kerel sa e humanitarno partenrenge tari EU te arakhen hajbe, pani, sastipe, azili em te den suporto ko učhariba o fundavutne ertiklia.

Amaro suporto valjani te astarel dži ko okola so si andre ki Ukraina em avrial tari I Ukraina em te da suporto e dizjenge so isi akana našutne.

O akanutno finansisribe ka ovel kanalizirime prekal o humanitarno partenria so si ki odoja them konektiribaja em o Unime Nacie , o NGO thaj o Lolo Kriso. Amaro finansisirba ka respektirinel o humanitarno principoa taro humaniteto, neutraliteto em biathinalipa

Ka oven arakhle bizi diskriminacia sa okola so si akate telal numero 1 Следствено, ќе биде обезбедено без дискриминација на сите оние во 1 https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_1462 thaj akala so si ko numero 2 https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en /speech_22_1483 2

O humanitarno partenria ko EU iranen I sama okolenge so si teleperavdi grupa konektiribaja thaj o minjoritetoa em keren zori te keren opservacia te resel urgentno akava suporto sa okolenge so ko momenti trubul” vakerel pe ko bičhavdo lil taro rajo Martin Tashner dži ko IRU president o Zoran Dimov.

Reakcia taro Netvorko baši akcepcia ko sistemsko thaj savakteskere faisalia baši integracia e Romenge an i Utarali Makedonia ko FB statusi tari i ministerka Trenčevska

An i konekcisa e FB editaciaja taro aktuelno ministerka ko MTPS i Jovana Trenčevska ki konekcia bašo dujdivesengoro mitingo ki socialno inkluzia e Romenge ki Utarali Makedonia kote than lele reprezentoa taro makedonikano Govermento , Parlamento, internacionalno thaj civilno organizacie kote akceptirime tergjola sar naslov: „ Sasti inkluzia e Romenge ko sasoitnipa si savala kote barabutne keraja buti“ - https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=126701383255471&id=101380972454179

Piri reakcia sine thaj e Netvorko baši akcepcia ko sistemsko thaj savakteskere faisalia baši integracia e Romenge an i Utarali Makedonia

Ki odoja reakcia mačkar o aver tergjola :

REAKCIA KO STATUSI TARI MINISTERKA TRENČEVSKA EDITIRIME KO SOCIALNO NETVORKO KO FB

?Konekcia ko 400 romane have ko proceso anglalškolsko edukacia so bilovengoro si an o gradinke si HOVAJBE!

Respektirime dizutne odova nane čače numa si HOVAJBE. Ko momneti nane pobuter taro 200 čhave em majbaro kotor olendar pukjinena participacoiia. Sar jekh egzampli: Sa o čhave ki gradinka 8 April ko Šuto Orizari pukjinena participacia.

?700 stipendie bašo Romane sikle ko Maškarutne škole ko beršeskoro nivelo,

Te vakerel pe kaj dena suporto 700 romane siklenge ko maškarutne škole si baro HOVAJBE soske o numero si but potikno.

?Učo nivelo taro bukjarnipe ko Roma ki themakiri thaj javno administracia thaj Amari them si majanglal ko akava prioriteto an o region si saste HOVAJBE!

Kaste mangena te hohaven, tumende jali amende! Ki themakiri thaj javno administracia ko momenti isi salde 1% Roma ki buti barabutne e Romencar so keren buti ko komunalno kompanie so keren komunalno butikeriba sar higieničaria. Te lipara salde kaj aso i statistika ki Republika Utrali makedonia Roma si 2.6%.

?suporto ko kherutnipa sar so si legalizacia olengere kherenge si kotor taro realizirime resarina kote o ministeriumi barabutne pire partnerencar keren sine buti ko nakhlo period si HOHAJBE!

I legalizacie e kherenge taro o Roma si načačutno suno pherdo košmarencar thaj korupcia. Sa šaj legalizirinel pe numa o romane khera na. Majbaro kotor taro dizjakere šerutne vakerena kaj o Roma em Romane mahale si ko green than kote trubul te keren pe parkoa.

?Ko avutno periodi hazrkerel pe green em digitalno agenda. O konektiriba e Romen ki digitalno agenda dikhaja le sar vazdiba o nivelo tari I akcepcia ko digitalno instrumentia , digitalno edukacia, suporto e Romane čhavenge ki edukacia ki berza bukjake te šaj resena džanlipa, thaj suporto e Romane pretpriemačen ki digitalizacia olengere bizniseske si HOVAJBE!

Asavke paušalno konstatacie našti te akceptirina olen. Majanglal amen na avaja tari desavi aver planet aps te ovel desavi specijalno programa amenge baši digitalizacia thaj amen da siem akale thanendar em akate dživdinajaem bahtake esapinaja kaj but popukare istemalkeraja I digitalno tehnologia. So legarel pe ki digitalizacia ko biznisi te dćanen kaj baro numero biznisia so kerena o Roma jail si digitalizirime jail našti te digitalizirinen pe. On line kovači našti te ovel.

?Ko umalja taro green agenda o Roma ka oven konektirime ki cirkularno ekonomia ki transformacia e sistemonge ko legaripa e diferentno otpadoa thaj aver resursia ka ikljon em neve opcie em neve bukjarne thana si HOVAJBE!

Ma, ma hovaven amen. Sako drom liparen e Romen kana kerel pe lafi bašo otpad,. Dži kana o Roma ka oven konektirime e otpadea? Odova si stereotipo thaj diskriminacia . Te khedel pe otpad kote nesar odoja buti tradicionalno phanena la e Romencar, a na green agenda.

Amen panda siem pe droma so isi čika, bizo fiundavno elementia saste dćivdipaske, čuče vogja bezo menie, a tumen dena lafia baši green agenda. Sar agjaar HOVAVENA amen!

Ko agor, angleder 7 divesa o Roma palem sine diskriminirime. Akava drom ki kultura. Dali i romani kultura, romani muzika thaj filmi na valjani li lenge suporto? Dali e Romenge na trubul te den pe pobuter love bašo suporto e kulturake jali amende e Romen nane amen kultura? Si li akava kulturakoro genocid e Romenge? – vakerel pe ko agor tari olengiri reakcia pali kaste tergjon pobuter taro 10 romane NGO, asociacie thaj khedipa.