Saste pendjarde si kaj o Roma si jekh taro majpurane nacie ko akala thana. Olengiri kultura, tradicia, chib em koloritno folklori vekoncar si pendjarde avrutne lumiake. Ki olate isi elementoa tari historia, tradicia em sakodiveseskoro Romano djivdipa. O Roam sine em ka oven bari inspiracia ko filmia, muzika em literature. Ama kobor si o Roma moldime te shaj ola korkoro keren prezentacia pire kulturake, historiake, tradiciake em chibjake . Shaj vakerav kaj o Roma ni hari nane moldime em dendo suporto ki piri kulturakiri presentacia . A soske? Kobor si I dosh ko institucie e themake odokhar I dosh si em ko korkoro Roma ! Ko nakhlo period 30 -40 besha angleder o kulturakoro fenomeni ko Roma sine barem hari presentirime a avdive odova fenomeni shaj vakerav nane le.
So ka vakerel pe ki Amari chib “ O agorutne Mohakinmcoa” so keren buti ko Romano kulturakoro identiteti so keren manifestacie si o Romani Asociacia Romano Ilo, O Ansamblo KUD Rushid Shakir taro Kumanovo, I SP BTR Prpdukcia prekal organizacia Filmsko Festivali “Somnakaeskiri Rota” em aver hari teatarsko perfomansoa.
Ko starti vakergjum so taro nasikavdo interesi e thematar em o Romane kulturakere aktivitetoa akava si akana minimum. I them na interesirinela la soske kana aplicirinel pe ko Ministeriumi kulturake ili Filmsko Fondi tari Makedonia, ola akceptirinen taro sa o aplikacie edvaj 10-15% taro aplikacie em dena maksimum dji ko 30% taro rodime love.
A odole lovencar trubul te sikavel pe o kulturno identiteti odole naciakoro. Sar? Nisar!
Angleder desave bersha pali kerdi inivijativa taro Kulturakere aktivistia kergje Zori jekh Akcisko kulturakoro plani so sine dendo e teganutne ministereske bizo resor o Muzafer Bislim , em ppire asisitetencar ko kabineti te keren le. Em bibahtake nekobor mitingoa em dikhiba kergja pe hjekh sar Pervayi Plani kulturakoro ama buizo budjeti te hramosarel ope taro odola asistentoa, Trubul sine te del pe ko Ministeriumi kulturake ama na dengja pe soske na sine chivde budjetsko aktia. Em odoleske sebepi nadjanlipa akava proekti na realiziringja pe. Em akana ko ka legarel o djovaplipa? Niko Sar phursako ola akana keren palem ki themakiri administarcia buti ko majlache thana.
A o phure vakerena “O maksmi dok na rovel I daj nane te del le chuchi” Agjaar si amencar e Romencar. Odoleske gindinav ko starti taro 2021 bersh te beshel pee m te kerel pe jekh Kvalitetno akcisko plani kulturakeAma odothe te ovel chivdo em vudjeti komplet. Em Konkretno rodipa, konkretno anava institucie , Na te chiven pe manusha so brsencar po naj na mrdingje e Romane kulturake . Djanel pe klo karel sine buti ko agorutne duj decenie ko odola umalja. Shaj te vakerav kaj angleder 15 bersha kergjum jekh sukcesialo proekti ki promocia gazete chavenge em ternenge “Cirikli” em “ Vilo” so distriburirinel pe sine bilovengoro ko romane chave ko shkole. Odova ciklusi hari livencar ikerav sine le saaste 15 bersha. A akana buteder “romane intelektualcia” ka len bare love te keren lila, gramatika, nroshure, ama odola lila nane nigde, Ni ko shkole ni nigde. Ola ka keren piri epizodno progitabilno rolja” ka len o love em odokhare.
направив еден успешен обид со промоција на списанија за деца и младинци „Чирикли„ и Kobor so djanav o chave sikljoven salde taro lila em alavari taro akana mulo Dr Trajko Petrovski.
Vakti si manushenge potencijalea djanlipaja te vazden pe baja em te keren buti. Akata valjani cace manusha ana “ improvizatoria” em epizodno kulturuakere promotroria.
Odova haljovel pe ko implementacia em aktivitetia ko pobuter targentia sar so si: Romano folklori em tradicia, literature ki romanoi chib, suporto romane autorenge, teatarsko aktiviteto, muzikakoro aktiviteto, artikano aktiviteto, filmsko aktiviteto em majsherutno akti te bajrarel pe o numero Romane representoa ko kulturakere ofisia, institucie kabinetoa, ko Kulturakere themakere konsiloa em manush ko bukjarne ofisoa Roma kana den pe Konkursia basho proektia.
Ko jekh importantno momenti sit e aktuelizirinel pe so ka ovel e pendjarde Muzeoja bashi Muzika em arti taro Esma em Stevo Teodosievski so akana si chinavdo ko kriseskere lavirintoa. Odothe da beshava te dav baro suporto em idee.

Salde agjaar shaj te kera bari buti te arakha I Romani kultura em tradicia . Pasivno aktivitetia nasti djaja dur thaneste. O riziko si baro soske nacia bizi piri kulturakiri institucia si muli nacia ! A basho te startujenn pe akala aktivitetoa kos a o upreanavkerde sfere ki kultura e Romengiri trubuk finansie taro 1.000.000 eura ko besheskoro nivelo.

Savore džanaja kaj i Republika Bugaria si jekh taro ekonomsko majslabo membria thema ki EU barabutne e Romanijaja. Odova but „dukhala“ kana ka džanel pe kaj sian kotor tari europsko familia, a sian majtele ko ekonomsko plani. Odoleske i Bugaria si them so kerela zori olakere dizutne te ačhon ki them, thaj ma te migririnel ko aver thema taro West Europa . Odoleske panda majbare si o frustracie e Bugariakere te ikerel pire dizutnen khere. Odova kerel em ola te roden ko si „čačutne bange“ akale situaciake. Em sar rezervirano kaj si ola“ čačutno faktori akale bibahtake“ odova premmal olende si o Roma!
Em akate akana o vordon džala majtele . Segregacia, diskriminacia, izolaciam distanciriba, pphagiba fundamentalno manušikane niamia ko sa o umalja taro bugariakoro sasoitnipa si jekh sakodivesa ki akaja them.
Panda majbari „bibaht“ ako vakera kaj kana isi votiba em ko ka ovel politikano faktori ki them , sako drom odoja patriotsko retorika džala mujal romano diskursi,. Soske te angje e Romen ki godi i Bugaria odma ka ačhol an o pire em ka ovel but lačho than dživdipaske! Te ovel akabvva haosi panda majbaro , kana savore avrial tari Bugaria pe najeja sikaven ki Bugaria sar them ki sako forma so phagel o manušikane niamia , andre ki Bugaria majbaro kotor taro organizacie (konektiribaja em baro numero Romane NGO) nesar sar te „phanen pire jakha“ em na keren reakcia akale situacienge. Kerel i them ki sako forma „finansisko“ te trainkerel jali si aver khanči ola džanena peske.
Odoleske me ki akaja kolumna sar IRU Presidento em majanglal sar manuš Rom so kerel sine sako drom reakcie, protesno note sar dži ko bugariakere institucie agjaar em ko europakere institice sebepi diskriminacia tari Bugaria mujal odola Roma, em mangav te čhivav agor baši odoja diskriminacia mujal o Roma ki Bugaria, ama em mujal o Roma ki sasti Europa em lumia.
Odova si jekh Jurisdikciakoro intrumento so isi baro hairi olestar. I terapia legarel anava – Romano Ombdusamno – Kontakt point!
O Romano Ombdusamno em oleskoro timo ko europakoro nivelo ka khelen i šerutni rolja te čhinavel i diskriminacia.
Taro auropakiri perspektiva dikhibaja kristalno jasno si: duvar ko etnikane definirime romane mahale si getoizacia, bitui diferenca sar si argumentirime taro o bugaria ili političaria. Segregacia e romane čhavengi ki škola , diskriminacia ki butie, ande ekstra sastipaskere protokolia taro Covid 19 si drumo kote o romano Ombdusmano . Kontakt point ka ovel le fakti so te kerel buti.
A o „narcisoidno“ maniri e Bugariakoro si em premal i them Makedonia, than kote dživdinava so kerel veto ko starti e khujbaske ki EU e themake Dilemizirinela i čhibm o identiteti i historia i kultura i nacia kote sare džanen kaj i Makedonia so jekh tromali them bizo desave strateškjo jali teritorialno pretenzie.
Aj te zamisilina kaj i situacia si obratno sar egzamplo kaj i Makedonia em i Srbia si ki EU, a i Bugaria mangel te kheuvl ko EU sar ka ovel e Bugariake slučajno kana i Makedonia jali i Srbia „mangen te notirinen hari i historia e Bugariakiri ko vakti taro Dujto Lumiakoro Maripa kana kotora tari Makedonia em Srbia sine telal i kontrola em protektorato e Bugariake sar paše amala kko odova vakti e nacistikane Germaniake? Garan ola ka roden sine em ka jertisaren sine bašo kerde historikane feleria em nane te khievn pe sine ko kolin olengere „bugarsko identiteske“.
Sa na sa miri konkluzioa si kaj i I Bugaria si „peki“ te ovel anglal o Europakoro Kriso baši diskriminacia upral o Roma, em o IRU ka insistirinel te arakhel pe faisali te profubkcionirinel o Romano Ombdusamno – Kontakt point! O vakti si anglal amende.