Palo ando Kanoni bašo o popis ki amari them em čhivdi signatura sar Deklaracia taro Presidento e themakoro Stevo Pendarovski, klar si kaj palo saste 19 berša  ka ikerel pe akaja statistikani operacia ki amari them.

Ko jekh akaja statistikani operacia ko sa normalno thema lela pe sar opcia em referentno informacia  ko pkani keriba reforme em strategie ki ekonomia  em aver parametroa. Numa amende sako drom akaja operacia dikhela pe sar politikano atributo em konotacia.

Odova si akgjaar soske em prekal o Ustavi e Makedoniakoro garantirinela etnikani akcepcia ko sa o umalja. Em odma počminen o kalkulace em esapina kobor si odova numero. Sako „iranela“ ki pli rig . O akcento akale mire kolumnake ka ovel i –Romani jekhin!. Kobor siem čačutne? Aso o džiakanutne rodaripa,, kerde analize sar nacionalno agjaar em internacionalno karakteri o Roma si jekh taromajmarginalizirime jekhina sar ki lumia agjaar analogno em akate ki amari them. Premal o raporto taro UNHCR em olengoro rodaripa sar majtele peravde bizo themutnipa si baš o Roma, Aškalie em Egipkjania thaj o romane čhave.

Prekal nesave percepcie odova numero si paše 10.000. Ko jekh ki akana implementirimi akcia taro MTPS em o Ministeriumi baši Jurisdikcia ko sig vakti ki procedura te resel pe personalno dokumento em evidentirime, bašo themutnipa ko sistemi khuvgje em 599 Roma. Ko akana sig vakti notirimi vakerin ko jekh intervju taro lideri taro DUI o Ali Ahmeti, vakergja kaj bizi themutnipa si paše 3.500 manuša kote procentualno majbut olendar si Roma!

I šukare pendžardi praktika „asimilacia“ e Romengiri ko aver nacionalitetoa sar so si (makedonmsko, albansko, khorani ) thaj deklaririme ko abro numero sar Aškalie jali Egjipkjania realno o numero e Romengoro ko nacionalno nivelo si but pobaro numa okova so si taro 2002 berš – 55.000 Roma . Faktea kaj si but „bizo themutnipa“ odova numero ko starti bajrola ko 10.000 Roma.

Te kergja pe em i kampanja so hazrkerena la o Biradžakoro romano sektori pendžardo sar „Netvorko taro sistemsko em savakteskere faisalia“ a anavkerdi sar „Ma ladža, ma dara – Vaker deka sian Rom“, tegani pakjala pe kaj motivirime akale parolaja em o nacionalno optimalno numero deklaririme Roma so ka resel ko agor tari akaja statistikani operacia ki Republika Utarali Makedonia dživdinena paše maškar 75.000 – 80.000 Roma a lendo sumarum o numero thaj Roma so si avrial tari i them ko stranstvo odova numero šaj lokheste avel pe em dži ko 100.000 Roma, em odolea ka ove trinto aso o numero taro nacionaliteto ki amari them , Dži kote barjrola i i gind ki korkoroidentifikacia m e thema si la sensi te faisalkerel o problemia em te lele pe sa o faktoria , miri tromali opcisko numero Roma ki them šaj te ava em paše 4% taro sa o dizutne so dživdinena ki them . A o numeria amende premal sa dži akanutne paraktike  nane salde statistifikane informacie , numa em garantirime benefitoa premal o ustavi e themakoro. Sar ka ovel ka sikavel o vakti so avela. Numa me palem bešava palal i parola „Ma ladža, ma dara – Vaker deka sian Rom“. Me mislinav kaj si redno agjaar te kera.

Faktea  taro pozitivno em lache trampe ko edukaciakoro sistemi ki fundavutni edukaciasa ki Republika Utarali Makedonia em djanlipaja o momenti ko progrersiu e edukaciakere sistemea ko majtikne em avutnipa amare themake - o chave dji ko Ministeriumi bashi Edukacia - MON thaj aver relevantno institucie lache si te den poiri gind akaleske:

I Programa " Pedagoshko asistento e siklenge ki fundavutni edukacia e barenge em sertifikatea taro COV a implementirime taro "Romano Biznis Centro ki Makedonia - Skopje" legarde taro profesionalno edukaciono persone  so si len rezultatia (Pedagogo thaj Psihologo) si profesionalno rpograma targetea dejba suporto e siklenge ki funbdavni edkuacia ki sasti them.

I programa si ktorvale em detalno kerdi upral i funda taro sa edukaciakere parametria  a resarinaja te kerel pe praktika em formiriba profesionalno pedagoshko asistentoa te demn suporto e chavenge ki fundavutni edukacia taro buteder aspoektia sar so si: Dejba suporto e siklenge ko drume majsukcesiale te sikljon o chave o lekcie ki shkola, em olengoro upis e siklen ki fundavno shkola em te djan majodoriga pire edukaciaja. I programa si la barabutne 200 casia em realizirimi si ko 4 masekoa. Prekal o teme ki akaja programa o kandidatia resle djanlipa ki organizacia pire bukjake te den suporto e siklenge ko sikljojbe o shkolsko materiali em sikli kerdi strategia em stili sikljojbaskoro ko athinalipa o kapaciteto e sikleskoro . O kandidatia resle te oven olen pativ sar djanlipa em moptivaciono aspekto e siklenge em e jerienge te keren majbaro progrrsi ki edukacia. O kandidatia si edukcirime te keren pozitivno komunikacia e jeriencar  em e shkolencar thaj e lokalno jekhinaja so kerel panda majlachi kontribucia ki realcia shoka/ jeri. O kandidatia djanen te keren em evidencia basho rpogrersi e sikleskoro.

Faktea kaj akaja profesionalno programa so chajljarel sa o aspektia em standardia em si kerdo suporto e themakere instituciendar em dji akana siklile pobuter taro desh persone pedagoshko asistentnoa oj valjani te resel paralelnto themakoro institucinalno suporto te shaj o kvaliteto te djal angle ki funbdavutni edukacia majbut e siklenge kaske si phare o sikljojbe sar so si teleperavdi kategorija grupa sikle  jali si len zaruripa tari pedagoshko/psiholshko suporto . Mangaja akaja opcia te ovel dikhli tumendar em ko jekh akceptirime tumendar taro institucie. kana bi den asavko suporto akava profesionalno profilo so si but importantno te arakhel piro than em te anel majzoralipe ko edukaciakoro sistemi ka phravel pe shajdipa em te keren buti o kandidatia so akana si len sertifikatia em okola so ka keren aver kursi te resen dji ko sretig\fikatia, Majbaro dopheriba akale profiloske si lachipa e chavenge ki fundavutni edukacia amare themake. Te reslja pe akaja institucionalno susportio akava profesionalno kadari ka vazdel o kvaliteti e edukaciakere procesoske em ka dopherel o pozitivno trampe ki fundavutni edukacia so akana keren leske promocia. Bi mangav te akcentirinav nekobor kanonikane segnentoa ko kanoni fundave edukaciake a so tumen rodena da:

- Membro 3

Sakone chave si le zaruripa bilovengoro em kvalitetno edukacia ki shkola. .

-  Membro 4

I fundavno edukacia buvljola ko nekobor aspektoa em odova:  - majbaro interes em sasto progresi e sikleske,- jekhutnipa, akcepcia em inklusia,- sasto karakteri ki funbdavno edukacuia,- kvalitetno edukacia em internacionalno paralela ko sikljojbe e siklenge, - aktivno leiba thaj e siklenge ki shkola em ki jekhin, - hazri o chavo sasto djoivdipa te educirinel pe, - progresd em akcepcia e diferencienge, - interkultura, multikulturam  fizichko siguriteti em sastipem autonimiam kompetencia d jovaplipa- partneri mashkar shkole, jeria em i lokalno jekhin.

- Membro 11

(1) Fundavno edukacia si instiyucionalno kadrovsko em saorganizirime  ki forma so dela suporto ki inkluzija e chavenge ki fubndavno edukacia.

(2) Inkluzivno edukacia si proceso so lelape sar fakti ko diferentno individualno zaruripa ko progres e sikleske dejbarja jekh a jekh shansa te ikeren pe manushikane niamia em kvalitetno edukacia.

(3) Inkluzivno edukacia ko akti (2) akale membroske odolea so dopheren pe otrampe ki akcepcia e edukaciakere programake, akcepcias, struktura em strategia e siklenge so si limituirime barabutni visia em te vakerel pe e themake kaj si la obligacia te arakhel varianta sa o chave te educirinen pe.

(4) Inkluzivno edukacia sa e chavenge ki fundavno shkola definirinel pe e Koncepciajaja tyaro inkluzivno edukacia so anel la o ministeri palo propozalo taro Ofiso em oj editirinel pe ki internet rig taro Ministeriumi bashi edukacia  ko majodorigutno teksto sar Mionisteriumio em Ofiso.

(5)Infrastruktura, individualno suportoim edukaciakoro plano, nastavnikoskoro plano em programa ki fundavni edukacia akceptirime prekal individualno kapacitetoa e sikleskere.

(6) Paralelno akomodacia ko stav 5 akale membroske si i tranmpa ko anavkeriba em akcepcia ko shartia tari edukacia em ko desave monetia ma te kerel narsrazmerno em navaljanutni pharipa e shoklake , a resarinaja te shaj sako chavo te ikavel pe manushikane niamia em tromalipa so si len limiti ko sikljovipa sar jekha jekh funda javere chavencar.

(7) Nabarikada dji ki infrastruktura em aver so havel ole te kerel pe siguriteto okolemn o limitirime te overl olen pristap jekh a jekh shansa sar avera da, fizicko trujalipaske, informacie, komunikacie, konekcijaja informativno e komunikacisko tehnoloshke sistemia ki fubdavni shkola.

Ka ovel seriozno te dikhel pe akava shajdipa em pakjiv akava lungo udjardo napohodno profilo ki fundavutni edukacia - Pedagoshko asistento te ovel kotor ko suporto ko institucionalno sistemi soodvetno suportoa.

Akate siem te valjani em sugestienge em progresi ki programa so dikhajala kaj chace trubulk em siem akate so valjani avereske da.