O čhija thaj o džuvlja tari romani etnikani jekhin tari them resle lačhe šartia te educirinen pe thaj te len than an i berza bukjake Numa o resultatia akanaske sikaven kontra odolestar. Barilo o numero Romane čhija an i edukacia an o fakultetoa numa panda si " tabu tema" an i romani jekhin. I situacia nane odokhare "kali" sae so sine angleder i decenia.an i paralela an i edukacia e Romane čhajenge so sine sinonimo baši naedukacia thaj analfabetia. Soske si tikno o numero diplomirime Romane džuvlja ko palune nekobor berša kana i them dela 100 studentsko stipendie ko jekh akademsko berš mangipaja prekal i edukacia o Roma saste te keren integracia an i them.

Aso o informacie an o Themakoro ofiso baši statistika ko agur e sikljojbaskere 2016/2017 an o fundavutne škole an i sasti them sine 9.328 sikle Roma kote ekvaš jali barabutne sine 4.548 čhija. Peravdo fakto si kana kerel pe lafi ko džajbe majodorig an i edukacia i Roma arakhen pe autostigma kaj na trubul lenge khanči majbut tari "fundavutni edukacia".
I maškarutni edukacia odova sikljojbaskoro berš gele majodorig salde 1.409 romane sikle kotar 622 romane čhija. I Diploma bašo agorkerdi maškarutno edukacia odova sikljojbaskoro berš lele 305 Roma, kotar so 125 si romane čhija.
Evidentno si kaj o Roma majbut si an i fundavutno škola , a te džan majbut an i maškarutni škola ki agoroutni decenia motivacijaja taro stipendie so si baro finansisko motivo. A kana si lafi bašo fakultetsko edukacia , odova si "luksuzi" maškar o Roma. Odova info si učharde kaj an o 2017 berš diplomiringje salde 11 terne Romane čhija thaj 19 terne Romane čhave.

Aso beršeskoro raporto bašo bukjakoro anghažmano an i administracia so havlajrdo si an o Ministeriumo informatikano sasoitnipa thaj administracia , an o 2017 berš an i buti khuvgja 1.245, jali 1,14 procentoa si Roma.

Bašo tromalo thaj harmonično progreso an i them trubul te respektirina o etnikano identiteto thaj intereso sa e dizutnenge , thaj ko jekh o Roma. Sako educirime thaj akademsko manuš preperutno e romane jekhinake si bašo lačharipa e themakete šaj istemalkerel prie kapacitetoa an i edukacia thaj džanlipa taro individue akcentea mujal o produktivno kolektivo.

Taro UNICEF notirinena kaj trubul edukacia sakone čhaveske thaj te del pe šansa te buvljarel piro maksimalno potenciali ko sa o faze dživdipaske.

Ko jekh bašo odova so isi but analfabetia maškar o terne an i Makedonia vazdeingja pe debata aso o ekonomsko raporto tari Lumiakiri banka an o West Balkani taro 2017 berš kana iklile informacie kaj an i Makedonia paše 70% tari terni populacia si funkcionalno analfabetia. Taro 70 rangirime thema an i lumia i Makedonia si an o 68 than, anglal o Kosovo thaj Dominikansko Republika.

O draft raporto ikerel deklaracie vash reforma an o nacionalno notiriba o sukcesi -ocenke , revidiriba e themakere maturake thaj em o funkcionalno sistemo ko profesionalno educirba e profesorenge.

Akaja analiza ka relektirinel pe thaj kontrolirinel pe sar so si o ministeriumi baši edukacia, o govermento salde te ovel majlačhi edukacia. Kotor taro propzalia si inkorporirime an i draft startegia e neve kanoneskiri versia bapi fundavutni edukacia" vakergja o Arbr Ademin, ministeri baši edukacia.