I Elena 47 beršengiri socialno bukjarni sine sterilizirime kontra olakoro mangipa. Oj si jekh taro 4 Romane džuvlja tari Čehia so si viktimi tari namangipaskiri sterilizacia thaj notirinel piri storia an o teatarsko performanso anavkerdo sar " Storie si nikana na startujngje"

I sistemsko sterilizacia e Romane džuvlenge bizo olengoro džanlipa sine themakiri politika tari Ex Čehoslovakia ko vakti taro komunizmo . Sine čhinavdi an o 1993 berš aso Europakoro centro bašo niamia e Romengem numa odoja politika geli majodorig thaj an o 90-to berša sa dži ko 2000 berš , a o agorutno pendžardo egzamplo kergja pe an o 2007 berš.

Buteder taro 10 berša i Elena si aktivno asn i grupa Romane džuvlja so notirinen akava problemo thaj plasirinen le sar politkano plano. Ola sukcesiale keren maripa mujal zorti sterilizacia an i Čehia. Roden finansiko kompenzacia okoleske so kergje. Numa ola notirinena kaj na kerel pe buti salde e lovenge numa te oficijalizirinel pe i doš so kergje upral o Romane džuvlja.

An o 16 maj 1944 berš o nacistia notiringje dive baši eliminacia e Romenge an o romano konc logoro an o Aušvic Birkenau II.  Numa ko vakti te legaren e Romen an i gasno komora ola kergje zoralo uštipa. 

Paše 6.000 Roma kana havgje kaj ka oven egzekutirime aso o plano taro Nacistioa ola phanle pe an o obketo taro Romano konc logoro thaj kergje baro uštipe mujal o SS soldatia. O soldatia ko dendo asavko uštipa korkoro irangje pe.

Akala aktivitetia kergje te notirinel pe majbuvli depata an i reparacia e historikane bibahtalipaske. Dikhibaja akava egzamplo thaj aver asociacie thaj presie upral i reperacuia o romano aktiviteto kerel roi te athinel pe akava akto taro nakhlo historikano vakti.