Avdive ko akava dive notirinaja jekh forma dukhavdo than so dikhel pe panda, thaj nane šanse te ovel bisterdo.
O dukha si bare thaj hor. Neko vakerela kote o vakti sasljarel sa. Numa akava dive si specifično thaj but phare šaj te sasljarel pe.. O Dujto Avgusto an i historia e Romenge si data tari bibat thaj dukh, numa sa neve generacienge si mesažo kote ko avutnipa ma te iranel pe akava panda jekh drom.
U dukh si bari, numa na majbari taro Pandž šel mile Roma so sine žrtve, ko odova ratvalo periodo tari i kali romani historiakiri rig.
I dukh si bari numa nane paralela thaj dukhavni sar o deš mile Roma so si žrtve an o Aušvic, jali i agorutni tura taro Duj mile oftošelu enjavardeš thaj efta Roma so sine mudarde ki rakj maškar o dujto thaj trinto Avgusto ko Aušvic.
O kerdo "Baro bisterdo Holokausto" si terminologia so dengja la i historia thaj fakti kote o Roma sine bisterde ko majbaro kotor olendar , a ko jekh isto faktia so si čhudime ko desave arhivsko boksia ko desavo bisterdo magacino jali depo.
Me sar Presidento an i Internacionalno Romani Unia - IRU thaj sa o delegatora tari amari organizacia, isi amen odoja obligacia odola bisterde detalia taro o ratvalo historikano romano mozaiko te na bistren pe.
Amari obligacia si ma te bistra ni o Aušvic, ni o Leti, Treblinka, Jasenovac thaj aver konc logoria so sine agorutno dživdibaskoro stasioni but e Romenge ko odova periodo.
Trujal odova ma te bistren pe o nahumano kerde medicinsko eksperimentia upral manuša a ko anav taro " Nauka thaj medicina" tari rig e nacistikane doktorenge sar so si o Josef Mengele, Sigmund Rašer, Hans Epinger, Karl Klauberg thaj aver.
Trubul te vakerav sar avdive thaj ko nakhlo periodo bešel sar bari daravin thaj memoria taro odova Holokausto. Akava avdisutno "moderno holokausti" jali javer čhane vakerdo Genocid si ilustririme prekal o mariba ki Eks Jugoslavia (Kroacia, Bosna, Kosovo) thaj si kotor taro kalo scenario so isi panda upral o Roma.
I Internacionalno Romani Unia - IRU si bibahtali baši situacia e Romencar sakote an i lumia. I terminologia "Maripa mujal o Anticiganizmo" si forma so uže sikavela i situacia e Romencar. Deportacia, segregacia, diskriminacia, socialno thaj civilno inkluzia so mozaiko anavkerdo sar "Anti Romani hoš".
Ko jekh o IRU sar organizacia trubul te liparel sa e organizacienge thaj fondacienge so keren buti an i reparacia thaj kompenzacia e Romenge o nakhlo vakti taro Holokausti, kote sa okova so si kerdo mujal o Roma ko odova periodi nane forma te kerel pe kompenzacia em sa okoja dukh thaj ratvarin so sine e Romen, numa nane humano da premal o Roma so nakhavgje odova periodo te del pe lenge sar forma taro jertisaripa (izvinuvanje) olenge thaj olengeri majpaše familia.
Sa akava dži avdisutno dive si majminimalno dendo. Mangipaja jali na, o nakhlo periodo taro nekobor decenie na kamen te den jertisar (izvinuvanje) thaj te sikaven o čačutno fakti tari odoja bari bibaht upral o Roma. Odoleske o IRU kerel maripa ko akava momento sa e aver romane organizaciencar thaj aktivistia te implementirinen o kerdo rodaripa dži ko Europakoro Parlamento so dengje le ko 2012 berš an i Memoria e Romenge ko Holokausto - pendžardo sar Porajmos te buvljarel pe ki sasti Europa, ani promocia te havel pe i Romani bibaht ko nakhlo periodo thaj te ikerel pe an i lipar o viktimia.
Ko jekh te kerel pe konekcia akale diveseske an i promocia te kerel majzoralo solidariteto maškar o manuša a odothar te ikljol aktivno involviripa e Romen . Ko jekh kana notirinel pe akava dive ka bajrol i unitarnost an o europakoro kontinento thaj o jekhipa sa e manušenge an i Europa.
Odoleske o IRU sar motivo promovirinel thaj pi nevi kampanja anavkerdi sar "Amen na siem učharin, Amen siem Realiteto - Rošare tut!"
